EVDE BAKIM MAAŞI BAĞLANMA ESASLAR
Evde bakım maaşı ödenmesi uygulaması 24/5/1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununa 01.02.2007 tarihinde ilave edilen Ek Madde (7) deki (19/02/2014 tarihinde değişik hali ile)
“ Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı, asgari ücretin aylık net tutarının 2/3’ünden daha az olan engellinin ihtiyacı olan engelli sayılacağı ve bunlardan bakıma ihtiyacı olan engellilerin evde bakımının desteklenmesi amacıyla sosyal yardım ödeneceği, ortalama aylık gelir tutarının hesaplanmasında, hanede birden fazla bakıma ihtiyacı olan engelli bulunması halinde, birinci bakıma ihtiyacı olan engelliden sonraki her bakıma ihtiyacı olan engellinin iki kişi sayılacağı’’ifadesi ile sağlanır.
30.07.2006 tarihli Bakıma İhtiyacı Olan Engellilerin Tespiti Ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik ile engellilere verilecek bakım hizmetleri düzenlenmiştir.
Evde bakım maaşı bağlanmasında şartlar şu şekildedir:
1-Evde bakım maaşı bağlanması için hanede yaşayan her bireyin gelirlerinin toplamının hane içindeki kişi sayısına bölümünde kişi başına düşen miktarın asgari ücretin üçte ikisinden az olması gerekmektedir.
2-Engellinin bakımını üstlenip kendisine maaş bağlanacak kişiler şunlardır: Üveyler dahil olmak üzere bakıma ihtiyacı olan engellinin; eşi, çocukları ile çocuklarının eşleri, ana ve babası ile bunların ana ve babası, torunları ile torunlarının eşleri, kardeşleri ile kardeşlerinin eşleri, kardeşlerinin çocukları ile kardeş çocuklarının eşleri, eşinin ana ve babası, eşinin kardeşleri, eşinin kardeşlerinin eşleri ile çocukları, amcaları ve amcalarının eşleri, amca çocukları ile bunların eşleri, halaları ile halalarının eşleri, hala çocukları ile bunların eşleri, dayıları ve dayılarının eşleri, dayı çocukları ile bunların eşleri, teyzeleri ve teyzelerinin eşleri, teyze çocukları ile bunların eşlerinden her biri.
3-Engelli bireyin bakıma ihtiyacı olması engelli sağlık raporunda ‘’ağır engelli ‘’ibaresinin işaretli olması gerekmektedir
Bakıma İhtiyacı Olan Engelli : Engellilik sınıflandırmasına göre ağır engelli olduğu belgelendirilenlerden; günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olduğu bakım raporu ile tespit edilenlerdir.
4-Evde bakım için müracaattan sonra Bakım Hizmetleri Değerlendirme Heyetinin; engelliye ait veya bakmakla yükümlü olunan kişi sayısına göre engelliye düşen ortalama aylık geliri belirlemesi, engellinin ve ailesinin sağlık ve psiko-sosyal durumunu tahlil etmesi, engellinin bakıma ihtiyacı olduğunun, ihtiyaç duyduğu bakım hizmetlerini ve engelliye verilecek bakım hizmet modellerini tespit ettiği ve genel çerçevesi Genel Müdürlükçe belirlenen raporu hazırlaması gerekir.
5-Yönetmelikte geçen bakmakla yükümlü olunan bireyler: Bu Yönetmeliğin uygulanmasında, üveyler de dâhil olmak üzere bakıma ihtiyacı olan engellinin kendisi ve kendisi ile birlikte aynı evde yaşayan eşi, çocukları ile ana ve babası, çocuklarının eşleri, evli olmayan torunları, ana ve babasının ana ve babası, evli olmayan kardeşleri, eşinin ana ve babası, eşinin evli olmayan kardeşleri; başka bir adreste bulunsa dahi evli olmayan ve eğitimini devam ettiren çocukları ile aynı durumdaki kardeşleri ve eşinin kardeşleri ile aynı evde yaşamakta iken er veya erbaş olarak askere gitmiş olan babası, çocuğu ve kardeşi; ayrı adreslerde ikamet etse dahi engelli üzerinde velayeti devam eden anne ve babası veya kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunamayan engelli
ile aynı evde yaşayan ve bakım hizmeti vermeyi yazılı olarak taahhüt eden akraba, vasi ve bunlarla birlikte aynı evde yaşayan kişileri ifade eder.
6- Müracaatlar İl/İlçe Sosyal Hizmetler Müdürlüklerine yapılır.
Müracaatta istenen belgeler:
-T.C. Kimlik Numarası beyanı,
-Engelli sağlık kurulu raporu,
-Bakmakla yükümlü olunan bireyler kapsamındaki kişilerin gelir ve mal durumuna ilişkin yazılı beyanı ve taahhüdü ile beyanın içeriğine dair belgeler,
-İki adet vesikalık fotoğraf,
-Varsa öğrenim durumunu gösterir belge veya sureti,
-Engellinin vasisi var ise, vesayete ve vasi atanmasına ilişkin mahkeme kararı. Bedensel engelli olanlar için vasi kararı istenmez.
-Anne babanın boşanmış olması hâlinde, boşanmaya ilişkin mahkeme kararı,
-İl müdürlüklerince, beyan edilen T.C. Kimlik Numarası üzerinden elde edilecek nüfus cüzdanı sureti, aile nüfus kayıt örneği ve ikametgâh adres belgesi dosyaya eklenecektir.
7-Belgeleri tamamlanan engelli ve ailesi hakkında, bakım hizmetleri değerlendirme heyeti, engelliyi ve ailesini ikametgâhında, ikametgâh adresinde yaşamıyorlar ise fiilen yaşadıkları yerde ziyaret ederek, bakım raporunu hazırlar. Ayrıca, terk edilmiş ve kimsesiz engellilerin belirtilen belgeleri tamamlayamaması durumunda, İl Müdürlüğünce belgelerin tamamlanması için yardım sağlanır.
8-Bakım raporunun hazırlanması sürecinde, engelliye ait veya bakmakla yükümlü olunan birey sayısına göre engelliye düşen gelir ile engellinin ve ailesinin fiziksel, zihinsel, duygusal, psiko-sosyal ve demografik özellikleri ve özgeçmişleri, engeli ve engelliyi kabullenme durumu tespit edilerek engellinin hakları, yararlanabileceği özel eğitim, mesleki rehabilitasyon, tıbbi tedavi ve rehabilitasyon, sosyal yardımlar, koruyucu aile, evlat edindirme gibi hizmetler hakkında değerlendirme yapılır, varsa kanaat ve teklif belirtilir. Ayrıca gözlemlenen yaşam standardı ile beyan edilen gelir arasında farklılık görülmesi hâlinde, gelire ilişkin ilave bilgi ve belge istenir ve resmi veya özel kişi, kurum ve kuruluşların bilgilerinden yararlanılır.
9-Bakmakla yükümlü olunan bireyler tanımında belirtilen tüm bireylerin gelirleri, toplam gelire dâhil edilir.
10-Bakıma ihtiyacı olan engelli veya yasal temsilcisi, bakmakla yükümlü birey sayısındaki ve engellinin ve bireylerin gelirlerindeki değişikliği bir ay içinde il müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
11-Geliri hakkında yalan veya yanlış beyanda bulunan veya sahte belge veren veya gelirini saklayan kişi ile geliri hakkındaki değişikliği süresinde bildirmeyenler hakkında gerekli yasal işlem yapılır.
12-Acil durumlar hariç başvuru sırasına göre işlem yapılır.
Başvurusu kabul edilmeyen engelliler için yapılacak işlemler:
a) İl müdürlüğünce, engellinin veya yasal temsilcisinin talebinin olumsuz değerlendirildiği, engelliye veya yasal temsilcisine 30 gün içinde yazılı olarak bildirilir.
b) Engelli veya yasal temsilcisi tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde bakım raporuna itiraz edebilir.
(c) İtiraz talebi il müdürlüğünce değerlendirilir, gerek görülmesi hâlinde yeniden bakım raporu hazırlanması için farklı personelden oluşan bakım hizmetleri değerlendirme heyeti görevlendirilerek işlem yapılır. Yapılacak itirazlarda ikinci Bakım Hizmetleri Değerlendirme Heyetinin verdiği karar nihai karardır. İtiraz konusu sağlık kurulu raporu kaynaklı ise il müdürlüğü durumu il sağlık müdürlüğüne bildirerek Engellilik Ölçütü, Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmeliğe göre işlem yapılmasını ister. İl müdürlüğü yeni sağlık kurulu raporu doğrultusunda gerekli işlemi yapar.
Başvurusu kabul edilen engelliler için yapılacak işlemler:
a) Bakım raporu ve istenmiş tüm belgeleri içeren dosya oluşturulur.
b) Evde bakım maaşının yatırılacağı banka hesabının açılması istenir.
Evde bakım maaşı bağlanan engellilerin durumlarının takibi
Sosyal Hizmetler Müdürlüklerince görevlendirilen yetkililer yılda en az bir kez veya ihtiyaç duyulduğu zaman bakım hizmetini verecek kişiye, bakım hizmetinin verilmesinde uygulanacak usul ve esaslar dâhilinde rehberlik eder ve bakım hizmetinin bireysel bakım planı doğrultusunda verilip verilmediğini inceler, bakmakla yükümlü olduğu birey sayısında değişiklik olup olmadığını gözlemler ve gelirlerinde değişiklik olup olmadığı hakkında bilgi alır.
Tespitlerine, gözlemlerine ve aldığı bilgilere ilişkin rapor hazırlayarak il müdürlüğüne bildirir. İl müdürlüğü rapora göre işlem yapar.
Bildirim zorunluluğu
Bakım hizmeti alan engelli bireyin vefatı halinde bakım hizmeti veren kişi
en geç on beş gün içinde durumu il müdürlüğüne bildirmek zorundadır. Aksi takdirde sorumlular hakkında hukuki ve idari işlem yapılır.
Adres değişikliği bildirimi
Bakıma ihtiyacı olan engellinin ikametgâh adresinin değişmesi hâlinde akrabası tarafından en geç on beş gün içinde il müdürlüğüne bildirilmesi zorunludur. Aksi takdirde sorumlular hakkında hukuki veya idari işlem yapılır.
Bakım veren kişi ile bakıma ihtiyacı olan engellinin ikamet durumları
Bakıma ihtiyacı olan engelli ile akrabanın aynı adreste ikamet etmesi esastır. Ancak, bakıma ihtiyacı olan engelliye bakacak başka kişinin bulunamaması durumunda bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin de bakım hizmetinin verilmesinde sorun veya yetersizlik olmayacağına kanaat getirmesi şartıyla, bakım hizmeti her gün rahatlıkla gelinip gidilebilecek yakınlıktaki farklı adresteki akraba tarafından da verilebilir. Bu durumda, bakıma ihtiyacı olan engellinin yirmi dört saat içindeki tüm bakım ihtiyacının giderilmesi ve fiilen en az sekiz saat bakıma ihtiyacı olan engelli ile birlikte olunması ve bakım raporunda sekiz saatten az olmamak üzere kaç saat birlikte olunacağının belirtilmesi gereklidir.
Bakım hizmetlerinin engellinin akrabası veya bakıcı personel tarafından ikametgâhında verilmesi:
Bakıma ihtiyacı olan engellinin veya yasal temsilcisinin talep etmesi hâlinde, bakım hizmeti Genel Müdürlüğün denetim ve rehberliğinde bakıma ihtiyacı olan engellinin akrabası veya bakıcı personel tarafından engellinin veya akrabasının ikametgâhında verilebilir.
Bu durumda engellilere sunulan bakım hizmeti ücreti, engellinin akrabasına veya bakıcı personeli istihdam eden bakım merkezine il müdürlüğü tarafından aylık olarak ödenir.
Bakım ücretleri
Akrabaları tarafından günde yirmi dört saat süreyle bakılan bakıma ihtiyacı olan engelliler için bir aylık net asgari ücret tutarında ödeme yapılır.
Bir akraba, bakıma ihtiyacı olan bir engelliye veya bakmakla yükümlü olunan bireyler tanımındaki aynı evde yaşayan bakıma ihtiyacı olan iki engelliye bakım hizmeti verebilir.
Ödeme usul ve esasları
Bakıma ihtiyacı olan engelliye akrabaları tarafından ikametgâhında bakım hizmetinin verilmesi durumunda, bakım ücreti aşağıdaki belgelere istinaden bakım hizmetini veren kişiye, bakım hizmetinin verilmesini takip eden ay içinde il müdürlüğü tarafından ödenir.
Bakıma ihtiyacı olan engellinin evde bakımına destek için ise (10.000) gösterge rakamı ile memur aylık
katsayısının çarpımı sonucu bulunacak tutar kadar aylık sosyal yardım yapılır.
Bakıma ihtiyacı olan engellinin herhangi bir nedenle yasal temsilcisi veya akrabası tarafından izinli alınması halinde, durum bakım hizmetini fiilen yürüten tarafından il müdürlüğüne en geç yedi işgünü içinde yazılı olarak bildirilir.
Bakıma ihtiyacı olan engellinin herhangi bir nedenle izinli alınması hâlinde, bakım hizmetinden faydalanmayacağından, bu süreler dâhilinde geçen gün sayısı, aylık ödenmesi gereken bakım ücretinden günlük bakım ücreti hesaplanarak düşülür.
Ödenek aktarma işlemlerinin 31/12/2014 tarihine kadar, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılmasına devam edilmesi, 01/01/2015 tarihinden sonra ise Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü tarafından yapılması uygulamasına geçilecektir.
Bakım hizmetinin vasi tarafından verilmesi
Bakıma ihtiyacı olan engelli veya vasisinin resmi veya özel bakım merkezinden bakım hizmeti almayı istememesi ve bakımını üstlenecek akrabası da bulunamaması halinde; vasisinin bakım hizmetini vermeyi talep etmesi ve bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin uygun görmesi şartıyla, vasi bu Yönetmelikteki esaslar dâhilinde akraba kabul edilerek bakıma ihtiyacı olan engelliye bakım hizmeti verebilir ve bu hizmet karşılığında bakım ücreti alabilir.
Yersiz ödemeler hakkında
ASPB Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünce 19 Kasım 2012 tarihinde yayınlanan ‘’Evde Bakım Ücreti Geri Ödemeleri Hakkındaki Genelgede şu ifade vardır:
‘’Bakıma ihtiyacı olan engelli ve engelliye evde ikametgâhında bakım hizmeti veren kişi; engelli bireye düşen gelirin birinci fıkrada belirtilen gelir ölçütünü aşması halinde, en geç üç ay içinde söz onuşu gelir değişikliğini ile müdürlüğüne bildirmek zorundadır. Gelir değişikliğinin bu tarihten sonra bildirilmesi ya da il müdürlüğünce bu durumun tespit edilmesi halinde bakım hizmeti verilmesi dolayısıyla yapılan ödemeler durdurulur ve söz konusu değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren, yasal faizi ile birlikte, bakım hizmetini veren kişiden genel hükümlere göre takip ve tahsil edilir.”
Geri ödemeler yapılırken hane içi gelirde kişi başına asgari ücretin üçte birinden az gelir olursa yeniden başvuru hakkı doğar. Yeni başvurunun yapılması borçlu olunan geri ödemeleri durdurmaz.
Diğer hususlar
Engelli bireyin Özel Eğitim ve Rehabilitasyon hizmeti alması evde bakım maaşının bağlanmasına engel değildir.
Süreğen hastalığa sahip (Parkinson ,demans, böbrek yetmezliği gibi) kişiler için de engelli sağlık raporlarında ‘’ağır engelli ‘’ibaresi işaretli ise ,bakıma ihtiyacı olduğuna karar verilenlere diğer şartları taşımaları halinde evde bakım maaşı bağlanır.
Engelli bireyin aynı evde yaşayan evli kardeşlerinin gelirleri hane gelirine dahil edilmez.
Hane içi gelirin kişi başına düşen miktarı asgari ücretin altında değil de eşit ya da 5-10 lira geçmesi halin de bakım maaşı bağlanmaz.
Evde iki bakıma ihtiyacı olan engelli var ise birisi için alınan evde bakım maaşı diğerinin gelir ölçümünde hane içi gelire dahil edilmez.
Günde 8 saatlik fiili bakımı gerçekleştiren kişiler için bakım maaşı bir aylık üzerinden ödenir.
Bakım maaşı bağlanmasında engelli bireyin yaşı önemli değildir.Önemli olan bakıma ihtiyacı olmasının tespitidir.
Ticari faaliyetlerle uğraşan engelli yakınının gelirinin hesaplanmasında müessesenin toplam gelirinden giderlerin düşülmesinden sonraki tutarın dikkate alınması yönünde mütalaa bulunmaktadır.
Günlük 8 saat bir işte çalışıp geri kalan zamanlarda engelli yakını ile ilgilenen kişilere bakım maaşı bağlanması hususunda fiili bakımın gerçekleşip gerçekleşmediğine dair Bakım Hizmetleri Değerlendirme Heyetinin kararı önemlidir.
Bakım maaşı başvuruları hangi sebeple reddedilirse edilsin müracaatçının tekrar müracaatı için süre bekleme şartı yoktur. Başvuru yeni müracaat olarak değerlendirilir.
Süreli raporla müracaat yapılmış ise rapor yenilendiğinde Sosyal Hizmetler Müdürlüğüne zamanında teslim edilmelidir.Sağlık raporunun süresi bitiminde bakım maaşı kesilir.Yeni rapor sunulması eski raporun geçerlilik tarihinden sonra olursa maaş ödemesine tekrar başlanır,arada geçen süre içinde ödenmeyen maaşların geri ödenmesinde Sosyal Hizmetler Müdürlüğünce onaylanması halinde ödeme yapılır.
Engelli bireyin engelli maaşı almasında evde bakım maaşı hane gelirine dahil edileceğinden engelli maaşı bağlanma kriterlerindeki gelirlerin toplamının kişi başına düşen miktarı asgari ücretin üçte birinden az ise engelli bireye engelli maaşı da bağlanır.
Engelli bireyin kendisine ait ev,arsa,araba vb. mallara sahip olması maaşın bağlanmasına engel değildir.Ancak ev ,arsa,araba kirada ve gelir getiriyorsa hane gelirine dahil edilir.
Evde bakım maaşı haczedilemez.
Evde bakım maaşını gösterilip bankadan kredi alınamaz.
Engelli ailelerinin sosyal hayata katılımın sağlanması amacıyla evde bakım maaşı alınan engelli bireyin Bakanlığa bağlı gündüzlü hizmet veren aile danışma ve rehabilitasyon merkezlerinin bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden haftada 16 saati geçmemek kaydıyla faydalanmaları ve Geçici ve Misafir Olarak Bakım Hizmeti Genelgesi (2010/12) kapsamında uygun olan bakım ve rehabilitasyon merkezinde bir yıl içinde en fazla 30 gün olmak kaydıyla geçici ve misafir olarak kalması halinde bakım maaşı kesilmez.
Anne babası boşanan engelli bireylerin velayeti almayan ebeveyni tarafından bakılması halinde (örneğin velayet babada iken annesi tarafından bakılacak olması halinde ) bakım maaşı bağlanır.Ancak yönetmeliğin ilgili maddeleri gereğince velayeti alan ebeveynin geliri ayrı hanede oturuyor olsa da hane gelirine dahil edilir.
Evde bakım maaşı alınan engelli birey eşinden ayrı yaşadığı halde eşinin geliri hane gelirine dahil edilir.Ancak boşanma gerçekleşirse hane gelirine dahil edilmez.
Evde bakım maaşı alınan engelli bireyin çalışıyor olması bakım maaşının bağlanmasına engel değildir.Önemli olan bakıma ihtiyaçlığın varlığı ve ilgili heyetin kararıdır.
TSK personeli olup OYAK kesintisi olanların kesintileri gelire dahil edilmez.
Evde Bakım Maaşı
Engelli bireyin ‘ağır engelli’’ibareli raporu olması şartı ile yasaya göre uygun şartları taşıyan, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir asgari ücretin üçte ikisinden az olan engelli yakınlarına''evde bakım ücreti'' ödenir.
Hane içinde birden fazla bakıma muhtaç engelli var ise birinci engelliden sonraki engelli iki kişi sayılır.(1 Temmuz 2014’tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.)
Bu maaşı bağlatanların aylık gelir hesabına göre kişi başına düşen gelir miktarı asgari ücretin üçte ikisini aştığı durumlarda durumlarını Sosyal Hizmetler İl Müdürlüklerine bir ay içinde bildirmeleri gerekmektedir.
Evde bakım ücreti alan kişinin engelli bireyle aynı hanede oturmaması halinde engelli bireye kesintisiz 8 saat fiili bakım vermesi şarttır.
Kaynak : Ayşe SARI